Ігар Шугалееў: “Мой унёсак у беларускі тэатр – тое, што я працую ў адным з лепшых тэатраў Польшчы”

Напачатку тэатральнага сезону мы сустрэліся з Ігарам Шугалеевым, каб паразмаўляць, як паралельна могуць суіснаваць поспех і медыйная незаўважанасць і як давер і адкрытасць робяцца рэсурсам рухацца далей. 

Тэкст: Каця Раманчык

Ілюстрацыі ўверсе: Kanaplev+Leidik, А. Канончанка

Давай для “раскачкі”. Як увогуле твае справы? Як складаецца твая кар’ера на эміграцыі праз чатыры гады пасля пераезду?

Мне… супер! (смяецца і, здаецца, саромеецца). Ведаеш, я адчуваю сябе вельмі прывілеяваным.

Калі я думаю: “Як наогул развіваецца маё жыццё? Ці ёсць нейкія дысбалансы? Наколькі добра ўсё складваецца ў маёй прафесійнай рэалізацыі, ці ёсць нейкія промахі ў нейкіх іншых рэчах?”, – я разумею, што мне вельмі пашанцавала. У 2020-м годзе літаральна адразу пасля майго прыезду мы з Марынай Дашук вырашылі працаваць у пары “агент – артыст”. Марына жыве ў Варшаве ўжо больш за дзесяць гадоў, і ўсё класнае, што зараз са мной адбываецца, – гэта дзякуючы ёй.

Самая апошняя вялікая падзея – гэта тое, што мяне ўзялі ў штат Новага тэатра. Я пакуль нават не магу ўсвядоміць, што гэта наогул такое. Я разумею, што гэтая вялікая падзея для мяне асабіста, і напэўна, важны сам факт, што беларускі артыст трапіў у склад лепшага тэатра Польшчы. Так што ў плане рэалізацыі я адчуваю сябе зараз проста… саксэсфул (усміхаецца).

Nowy Teatr

Як уплывае на цябе тое, што ты зараз у камандзе Новага тэатра? Ці “зазямляе”, прывязвае да адной пляцоўкі?

Думаю, гэта вельмі многае змяняе. Па-першае, шмат чаго я яшчэ не разумею, таму што, мяркуючы па дамове, якую я прачытаў і падпісаў, зараз Новы тэатр – маё прыярытэтнае месца працы. Я крыху хвалююся за сітуацыі, калі, напрыклад, мае праекты будуць запрошаныя на нейкі фестываль, на які я вельмі хачу, але мне давядзецца абраць Тэатр.

Да таго ж, я працаваў і працую з целам, танцам. А тут ужо я буду працаваць з тэкстам – то бок, на польскай мове. Я хвалююся, канешне.

Але ёсць вялікі плюс – заробак (смяемся). Калі я атрымаў першы заробак, я нават не зразумеў, што гэта за грошы. Падумаў, што гэта ганарар за адну харэаграфічную рэпетыцыю, якую я крыху раней праводзіў для спектакля ў Новым. Я ўжо хацеў патэлефанаваць у тэатр, бо сума была нашмат большай, чым павінна быць за рэпетыцыю. 

Агулам, я магу хаця б крыху выдыхнуць, не думаць як фрылансер: “Так, адкуль у наступным месяцы я заплачу за кватэру?”. Падаецца, для мяне гэта вельмі карысна – нарэшце адчуць нейкую стабільнасьць праз чатыры гады ў эміграцыі. Да таго ж, гэта вельмі дапамагае з легалізацыяй.

Ты адзіны замежнік у акторскім калектыве Новага тэатра?

Яшчэ ёсць японец Hiroaki Murakami, які прыехаў каля 10 год таму ў Польшчу на вучобу і патрапіў у склад Новага тэатра. Ён на польскай размаўляе ўжо шмат гадоў. У яго, натуральна, азіяцкая знешнасць, але яго акцэнт я пачуў толькі тады, калі прачытаў яго біяграфію. Наогул для такога вялікага тэатра, мне здаецца, склад актрыс і актораў вельмі маленькі – менш за 15 чалавек.

Што дапамагала ў пачатку пераезду

Як усё разгортвалася на тваім кар’ерным шляху тут? Якія магчымасці (раз ужо ў нас медыя пра магчымасці) сталі важнымі прыступкамі, вехамі?

Не было так, што вось: я прыехаў, мы зрабілі нейкае партфоліа і пачалі рассылаць па інстытуцыях, на кастынг у тэатры ці ў кіно – нічога такога. І нам не было неяк прынцыпова, што мы нібыта павінны рабіць праекты самі. Але ўсё, пачынаючы з першага праекта тут (гэта быў The Body You Are Calling Is Currently Not Available), адбылося неяк натуральна, з чалавечых адносін, з даверу.

Да гэтага часу мы з Марынай імкнемся будаваць працу так, што кожны займаецца сваёй справай, давяраючы адно аднаму, прыслухоўваючыся, але не асабліва ўлазячы на ​​чужую тэрыторыю. Вось калі я зараз табе стану паглыбляцца пра прадакшн, я проста пачну табе фантазіраваць з д*пы. Бо гэта справы Марыны.

Калі казаць пра інстытуцыйную падтрымку, то першай праграмай, у якую я патрапіў, была рэзідэнцыя ад польскага Інстытута Тэатральнага ім. З. Рашэўскага. Гэта вельмі крутая стыпендыя, якая падтрымала многіх украінскіх і беларускіх артыстаў у выгнанні. Я атрымаў яе два разы. Вынікам першага стала фінальная прэм’ера Ich Heiße Frau Troffea, на той момант гэта была капрадукцыя Новага тэатра.

Раскажы падрабязней пра творчы працэс і як уладкаваны ваш падзел зон адказнасці паміж артыстам і прадзюсарам?

Усё нараджаецца з ідэі. Ідэя патрабуе рэсерчу. Потым гэты рэсэрч павінен неяк практычна праверыцца. Напрыклад, я люблю на нейкіх этапах крэатыўнага працэсу паказваць work in progress для сяброў. Калі мы рабілі Body, мы былі ў Берліне на кароткай, 10-дзённай рэзідэнцыі. Запрасілі нашых самых вядомых куратарак: Лену Прэнц, Марыну Напрушкіну, – і паказалі вынік. Гэта вельмі класна – дзяліцца працэсам з людзьмі, якім давяраеш, таму што яны даюць табе фідбэк, які служыць добрай навігацыяй: “Окей, далей варта рухацца ў нейкі такі бок”.

Марына яшчэ на этапе ідэі шукае фінансаванне, рэзідэнцыі, кантакты, збірае каманду арганізоўвае шмат-шмат іншага. І калі ўжо ёсць гатовы прадукт – усё ў руках Марыны, якая “робіць свой бізнэс”. І давер яе нетворку.

Цяпер, калі ты ўжо асеў, агледзеўся, больш-менш адаптаваўся, што табе як тэатральнаму артысту было б карысна для росту… акрамя грошай?

Слухай, я вось зараз буду проста на хаду прыдумляць, таму што ну вось што акрамя грошай?.. Найперш, думаю, гэта інвестыцыя сваёй цікаўнасці, сваёй адкрытасці. Увесь мой адносны поспех тут – вынік маёй асабістай цікаўнасці да польскага тэатра. Мне было заўсёды цікава хадзіць на спектаклі таго ж Новага тэатра, мне падаецца, я практычна ўвесь рэпертуар паглядзеў за гэтыя чатыры гады.

Мне заўжды дапамагае глядзець, што робяць іншыя. Асабіста мяне гэта заўсёды натхняе і вызваляе, ведаеш, ад гэтай нейкай надуманай адказнасці, што мой прадукт мусіць быць Нейкім. Калі глядзіш вельмі розны тэатр, разумееш, што ты ўвогуле вольны выказваць сябе як заўгодна.

Для мяне карысныя перш за ўсё нагледжанасць і адкрытасць. І, канешне ж, важная пэўная здаровая інтэграцыя. Гэта не калі ты прыходзіш на спектакль або робіш рассылку са словамі накшталт: “Добры дзень, мяне завуць Ігар, я раблю вось такія спектаклі. Калі ласка, купіце мой прадукт”. Важна, каб твой нетворкінг быў не агрэсіўны, скіраваны, як калі ты знаёмішся з людзьмі толькі дзеля таго, каб прадаць сябе. Здаровая інтэграцыя – гэта калі ты агулам цікавішся, што іншыя людзі робяць.

Гучыць як нешта доўгатэрміновае.

Так, і я думаю, такі доўгатэрміновы падыход больш і працуе. Тое, што я зараз у штаце Новага тэатра, –гэта ж таксама дзякуючы крэдыту даверу, які я напрацоўваў з 2021 года, калі мы ўпершыню сустрэліся [з менеджэрамі НТ]. Я ўпэўнены, што наўрад ці б нешта зварушылася, калі б я напісаў ім email са спасылкамі на нейкія свае праекты.

Пра актуальны тэатр

За якім тэатрам сочыш ты і дзе?

У Новым тэатры ёсць міжнародны фестываль Generation After, на які кожны год прывозяць 4-5 вельмі цікавых, актуальных міжнародных праектаў. Як яскравы прыклад, я ўбачыў там перформанс Фларэнціны Хольцынгер і быў у абсалютным шоку, што такое было паказана на сцэне Новага тэатра. Здаецца, я да гэтага часу ў шоку.

Мой фаварыт сярод фестываляў – AeroWaves, фестываль танцавальных праектаў малых формаў: да 40 хвілін, як правіла, гэта дуэты, трыо, сола. Я люблю такі тэатр, гэта вось мой густ. І нават больш, ёсць у мяне такая мара – патрапіць калісьці на AeroWaves. Яго міжнароднае журы куратараў адбіраюць прыкладна топ-20 перформансаў, і можна потым прасачыць, як гэты топ-20 потым падарожнічае па іншых вядомых фестывалях. Гэта вельмі прэстыжная і, як правіла, цікавая падзея.

Што для цябе асабіста робіць тэатр сучасным?

На тых фестывалях і ў тых праектах, за якімі я сачу, вядома, ёсць тэндэнцыя да рэфлексіі. Ускосна ці наўпрост, гэты тэатр палітычны. Але гэта не значыць, што ён мусіць быць маніфесцкім выказваннем. Сучасны тэатр – гэта тэатр, які прымушае думаць на актуальныя тэмы. А возьмем апошнюю пяцігодку: велізарныя сацыяльныя і палітычныя змены: пандэмія, рэвалюцыі, войны. Будзе дзіўна, прыйшоўшы зараз на нейкі фестываль актуальнага тэатру, убачыць у праграме ўмоўную “Рамэа і Джульету”.

Улетку я змог пабываць на фестывалі Сантарканджала і проста глядзець спектаклі. Santarcangelo – гэта італьянскі фестываль сучаснага тэатра і танца з 50-гадовай гісторыяй. Для мяне там хайлайтам стала Ewa Dziarnowska – полька, якая жыве і ў Познані, і ў Берліне. Яна паказвала трохгадзінны танцавальны спектакль This resting, patience, у якім быў… толькі танец, ну і ведаеш, проста такая прыемнасць ад танца. Але для мяне гэты спектакль таксама палітычны, бо рэагуе на час, у якім мы жывем. У нашыя дні жа ўвогуле не засталося месца для асалоды ад жыцця, таму што мы як грамадзяне ўключаныя ў войны, іншыя крызісы. А калі ты артыст, ёсць жа гэты калі не прэсінг, то пэўнае знешняе чаканне, што калі ты займаешся сучасным тэатрам, то зробіш свой асабісты выбар – адлюстроўваць актуальныя тэмы.

Clap&Slap

У траўні гэтага года ў цябе была прэм’ера перформанса Clap&Slap, які вы зрабілі разам з літоўскай перформеркай Агнэтэ Лісічкінайтэ. Раскажы, як ствараўся гэты перформанс? Як разгортвалася ваша творчае партнёрства і сама праца з тэмай?

Я пачну якраз з тэрыторыі sekktor – пра магчымасці: рэзідэнцыі, гранты і падобнае. З Агнэтэ мы пазнаёміліся ў 2021-м годзе ў Вільні, дзе мы рабілі прэм’еру The Body. У той момант Агнэтэ рабіла свой перфоманс Hands up! – аб пратэстах, то бок ён таксама з’яўляецца палітычным выказваннем. Мы абодва нейкі час вандравалі па адных і тых жа фестывалях. Аднойчы яна пітчыла сваю працу на фэсце, на якім я выступаў раней. Яго дырэктарка спытала ў Агнэтэ: “Цікава, а ці ведаеш ты Ігара? Так цікава, наколькі вы падобна думаеце, як падобныя вашы працы! Цікава, ці склаўся б у вас дуэт. Калі ў вас раптам нешта атрымаецца, мы зможам вас падтрымаць”. Мы і стэлефанаваліся: “Ну што, канешне, давай зробім”.

Як працуе такая капрадукцыя з фестывалем?

Ёсць, напрыклад, фестываль… (глядзіць на стол перад сабой) назавем яго Фестываль “Стол”. У фестывалю “Стол” ёсць бюджэт на асноўную праграму плюс на прэм’еру нейкага перформансу. Так арганізатары могуць крыху ўкінуць грошай у твой перформанс пры ўмове, што прэм’ера перформансу адбудзецца менавіта на гэтым фестывалі.

Оўпэн-колаў менавіта на капрадукцыю я не бачыў, ніколі. Можа, іх і не існуе. Тут сапраўды стаўка на асабісты нетворкінг, бо ўяўляеш, якая гэта зона даверу, калі купляюць тое, чаго яшчэ няма?

Наш крэатыўны працэс з Агнэтэ доўжыўся крыху больш за год. Мы, зноў жа, апынуліся супер-прывілеяванымі, таму што абодва зараз адносна вядомыя ў танцавальным свеце. Да таго ж, у нас было каля 4-5 рэзідэнцый: у Берліне, у Празе, мне здаецца, у Даніі, у Італіі.. А гэта важны момант: мы жывем у розных гарадах, у нас няма нейкай нейтральнай тэрыторыі, каб весці свой творчы працэс. Так што рэзідэнцыі – проста неабходная ўмова для сумеснай працы.

Тэма, можна сказаць, выбрала нас сама. Калі мы стэлефанаваліся, мы думалі: “Так, добра, пра што можа быць наш перфоманс?” Была ідэя паглыбіцца ў нашыя практыкі, таму што мы абодва працуем з фізічна знясіленым целам, тэмай палітычных рэпрэсій і гэтак далей. Спыніліся на гэтым. Перад пачаткам працы, калі я быў ужо на рэзідэнцыі PerspActiv, на якую запрасіла Саша Вальц, напярэдадні таго як Агнэтэ да мяне туды даехала, у яе адбылася размова з кімсьці з літоўскіх крытыкаў.

У Агнэтэ спыталі: “Што? Ты будзеш працаваць з беларускім артыстам? А ты ўпэўнена, што ён нармальны? А ты думаеш, як гэта адаб’ецца на тваёй рэпутацыі?” Калі яна мне гэта расказала, мы зразумелі, што вось яна – наша тэма.

Прычым Агнэтэ была і застаецца вельмі палітычна актыўнай дзяўчынай. У 2020 годзе яна была арыштаваная. Яна пратэставала ў падтрымку Беларусі насупраць амбасады Беларусі ў Вільнюсе. Але ўсё змянілася ў 2022-ым, калі Расія выкарыстала нашы тэрыторыі для нападу на Украіну. Праз гэты страх, што Літва будзе наступная, для іх Расія і Беларусь – адно і тое ж. Ні ў кога няма часу разбірацца ў дэталях, хто там добры, хто дрэнны – логіка простая: “Беларусь – вораг, таму што калі Расія нападзе, то з тэрыторыі Беларусі. Так што мы кэнсэлім усіх”.

У перформансе мы працуем як гэтыя два бакі зносін. Агнэтэ, увасабляючы літоўскі бок, абвінавачвае і заклікае мяне ўзяць адказнасць за тое, што Расія выкарыстала нашы тэрыторыі. З майго боку – пытанне і рэфлексія: ці адказны я? Ці ёсць увогуле гэтая калектыўная адказнасць? У чым розніца паміж калектыўнай і персанальнай адказнасцю? І адваротнае пытанне: дзе тая рыса, дзе гэты патрыятызм, абуджаны страхам новага захопу Расіяй, пераходзіць рысу і ператвараецца ў сляпы нацыяналізм?

У працэсе, ва ўсіх гэтых адкрытых пытаннях, мы вельмі шмат “бадаліся”. І мяняліся: нехта нападаў, нехта абараняўся. Было вельмі напружана, інтэнсіўна, але мы засталіся сябрамі.

Калі я быў у красавіку і траўні ў Вільнюсе, я зразумеў, чым народжаны яе страх. Любая размова на курылцы плюс-мінус праз дзень зводзілася да пытанняў: “Ну што, калі вайна будзе, ты будзеш заставацца ці як? А ў цябе ёсць ужо валізка? Ты ўжо запаслася, не ведаю, газам?”. Памятаю, была рассылка пра вучэбную трывогу: “Вось, не палохайцеся, сірэны ў горадзе, знайдзіце бамбасховішча”. Літоўцы напраўду рыхтуюцца да вайны, і я разумеў інтэнцыі Агнэтэ, выкліканыя страхам.

Наогул, падчас працы мы зразумелі, што Агнэтэ, безумоўна, больш прывілеяваная. Узяць хаця б тое, што наш канчатковы прадукт быў спансаваны Міністэрствам культуры Літвы. Ты можаш сабе ўявіць, каб адзін з нашых праектаў быў падтрыманы Міністэрствам культуры Беларусі? Мы шмат чаго пазбаўленыя, і вось, унутры працы з Агнэтэ пачало раскрывацца, наколькі, у розных дэталях.

Ці ўплывала на змест спектакля тое, што за яго стварэнне плаціць Міністэрства культуры Літвы?

Не. Што самае класнае, мы захавалі чалавечыя адносіны, хоць нам бывала вельмі эмацыйна цяжка, калі мы паглыбляліся ў гэты рэсёрч і проста цыркулявалі праз адно і тое ж, адно і тое ж. Класна, што ў нас атрымалася не перайсці на асобы, што мы былі адзін да аднаго далікатныя і змаглі захаваць увесь працэс вельмі экалагічным.

Раскажы, як праходзіў этап даследавання для гэтага перформансу?

У нас быў вельмі працяглы этап абмеркаванняў. Мы ўвесь час размаўлялі, усю дарогу, здавалася б, занадта шмат. І ўжо казалі сабе: “Госпадзе, колькі можна? Давай ужо нешта зробім фізічна!” Але не атрымлівалася, бо праўда трэба было разабрацца ў “матчастцы”: “Што такое калектыўная адказнасць? Што такое персанальная адказнасць? Што такое гэта, другое, трэцяе?..”

У нас быў ментар, які служыў гэткім “вонкавым вокам”, дапамагаў нам не заставацца ў адной кропцы. У нейкі момант ён пачаў даваць розныя заданні, каб мы нешта зрабілі фізічна. Але таксама мы выбіралі, дзяліліся адно з адным нейкімі цікавымі рэчамі.

Наогул мы хутка зразумелі, што наша праца – і пра абвінавачванне, і пра віну. Пачуццё віны было ў абодвух: у мяне – за саўдзел Беларусі ў вайне супраць Украіны, у яе – што яна абвінавачвае мяне персанальна, хоць я чалавек без дома і агулам ва ўразлівым стане.

Нашай адпраўной кропкай у харэаграфіі стаў хрысціянскі жэст пакаяння і самабічавання, калі вернікі б’юць сябе бізуном. А потым мы вырашылі максімалізаваць нашы цялесныя выразы, каб паказаць гэтыя полюсы. Бо што мы рабілі падчас размоваў? Мы або “білі” самі сябе: “Чаму я яе вінавачу? А чаму я яго вінавачу?” – альбо вярталіся да абвінавачанняў – білі адзін адно.

Увесь гэты падбор мастацкай мовы адбыўся натуральна. Мы працытавалі перфоманс Light – Dark Улая і Абрамовіч, калі яны білі адзін аднаму па твары – “Slap”. А “Clap” – гэта пра апладысменты, і тут таксама шмат сэнсавых нагрузак: і само тое, што дзеянне адбываецца ў тэатры, і механізмы ўхвалення альбо адмены кагосьці грамадствам, увесь гэты сацыяльны прэсінг: “Ты павінен ці павінна адмяніць Макса Каржа. Адмяніла? Малайчынка! Добрая беларуска, рэфлексуеш”.

Твае перформансы балючыя псіхалагічна і фізічна, на кожным ты праз цела прапускаеш каласальны пласт эмоцый. Як гэта – ездзіць з пракатам такіх спектакляў?

Так, гэта складана. Я яшчэ вельмі такі… плаксівы чалавек. Вяртаючыся да перформансу Body: вось я яго рабіў ужо разоў пяцьдзесят, што досыць шмат. І на нейкім трыццатым мне здавалася: “Ну ўсё, мяне ўжо нічога не кране”. А паколькі гэта перфоманс, то бок сітуацыя адкрытая, непадкантрольная, то абавязкова нешта адбываецца, нешта трыгерыць – і зноў усё ўсплывае.

З іншага боку, гэта і ўсё ж тэрапеўтычны досвед. Так было і з Clap&Slap. Для мяне быў вельмі важны фідбэк ад чалавека з беларускай публікі.

Мне сказалі, што нарэшце гэта праартыкулявана ў літоўскім грамадстве, бо гэтая тэма проста наэлектрызаваная праз нацягнутыя стасункі з беларусамі. Наэлектрызаваная, але не прагавораная.

Гэта проста вялікая неабходнасць – пачаць аб гэтым казаць. Мы ў Польшчы гэта мала адчуваем, але ў Літве за паўтара месяца, якія я там правёў, гэта адчувалася моцна.

[Пасля травеньскай прэм’еры на New Baltic Dance] Мы з Агнэтэ былі ў даволі напружаным эмацыйна моманце. Мы вырашылі зрабіць прэм’еру і ўсё прыкрыць, “адкласці гэтую кнігу” на пару месяцаў. Не хацелася шмат казаць. Мы атрымлівалі нейкія фідбэкі, абмяркоўвалі больш працоўныя моманты, але яшчэ не бачыліся пасля прэм’еры.

Якая была рэакцыя ў медыя?

Наконт водгуку беларускіх медыяў – я адчуваю вялікую фрустрацыю. І ладна там год працы – гаворка аб самой тэме, аб калектыўнай адказнасці беларусаў за ўдзел у вайне ва Украіне. Я не шмат прац пра гэта бачыў. Я не шмат увогуле бачыў абмеркаванняў на гэтую тэму, яна ў нас як закрытая скрыня: “Ну, мы потым разбярэмся, нам і так складана”. Не разумею, чаму яна засталася не пачутай у нас.

Хаця ў траўні ў Вільнюсе мы зрабілі інтэрв’ю з дзяўчынай з аднаго беларускага інтэрнэт-часопісу. Яна пагаварыла гадзіну са мной і Агнэтэ. І знікла – артыкула не было. Окей, можа, гэта нейкае пытанне менеджменту, можа, ніхто і не ведае пра мяне і што быў такі праект. Але шкада, што няма спецыяльнага медыя, якое б займалася актуальным беларускім мастацтвам, сачыла б за больш-менш заўважнымі артыстамі. Каб балансаваць, напрыклад, з колькасцю публікацый з літоўскага боку. Там пра нас напісалі некалькі літоўскіх СМІ: у часопісе пра мастацтва Nemunas яшчэ ў лютым напісалі пра наш перформанс, прэм’ера якога была ў траўні. У красавіку ў нас было інтэрв’ю на радыё, і пасля прэм’еры некалькі. А ў нашых СМІ – нічога. Для мяне, і думаю, не толькі, гэта такая трыгерная тэма, незразумелая.

Пра ідэнтычнасць

Які артыст ты зараз больш: беларускі, беларуска-польскі, еўрапейскі?

Цікавае пытанне. У мяне ў Instagram пакуль напісана, што я беларускі (паўза). Слухай, так, для мяне важна заставацца беларускім артыстам, рэпрэзентаваць беларускі тэатр.

Табе гэта лёгка даецца? У плане той жа прысутнасці недзе ў афішах.

У цэлым, так, лёгка. Думаю, гэта проста пытанне пазіцыянавання сябе. Я адчуваю прыналежнасць да беларускага тэатра, да Беларусі. Я беларускі артыст, які жыве ў Варшаве, працуе ў польскім тэатры. Гэта ж нескладана, проста выбар (задумваецца). Цікава, як гэта зменіцца з часам. Напэўна, я пра гэта яшчэ толкам не думаў… Калісьці, праз 10 гадоў, я стану “польскім артыстам з беларускімі каранямі”, уяўляеш?

Наколькі важна для цябе зараз працягваць працаваць на беларускі тэатр?

З беларусамі?

Я тут хутчэй маю на ўвазе захаванне прыналежнасці да беларускай культурнай супольнасці, патрэбы неяк ўкласці сваю “цаглінку” ў беларускую культуру.

Так, я працягваю гэта рабіць.

Неабавязкова рабіць тэатр пра Беларусь з беларусамі. Мне здаецца, мая “цаглінка” – ўжо тое, што я ў трупе Новага Тэатра. Як я сябе ідэнтыфікую? Я беларускі актор. У адным з найлепшых тэатраў Польшчы! Я не адсякаю сувязь з Беларуссю – я яе рэпрэзентую тут, у Новым тэатры і ў кожнай сваёй творчай калабарацыі.

Ты, як правіла, працуеш у пары ці адзін, твае пастаноўкі даволі мінімалістычныя. Магчыма, таму ты ствараеш уражанне… перформера-індывідуаліста. Ці ёсць у цябе патрэба ў сумесных праектах з іншымі перформерамі, мастакамі і працы ў вялікіх групах?

З іншымі мастакамі – безумоўна. Нядаўна адна беларуская мастачка прапанавала мне калабарацыю. Але пакуль [да пачатку тэатральнага сезона ў НТ, на момант размовы] я на паўзе, таму што не разумею, наколькі буду гаспадаром свайго вольнага часу.

Тое, што перформансы выглядаюць мінімалістычна – і канцэптуальнае, і проста практычнае рашэнне: калі мы хочам падарожнічаць з нашым пеформансам на розныя фестывалі, гэта куды прасцей без дэкарацый, каб перформанс літаральна змяшчаўся ў валізу. Гэта класнае абмежаванне – яно абуджае фантазію ў тым, як абысціся меншымі сродкамі.

Наогул, чаму я індывідуаліст?.. Таму што я люблю такія малыя формы. Той жа AeroWaves – гэта прама тое, чым я займаюся і хацеў бы займацца ў бліжэйшай будучыні. Да таго ж, я не адчуваю сябе рэжысёрам, каб працаваць з паўнавартаснай групай і браць адказнасць за вялікую колькасць людзей. Самае цудоўнае для мяне цяпер – гэта працэс, развіццё, праява з кімсьці, і не абавязкова з тэатраламі. Сяргей Шабохін – ён ужо тэатрал, хаця ў асноўным мы яго ведаем як мастака. Калабарацыя, асабліва з мастакамі і мастачкамі, гэта іншая тэрыторыя, іншы спосаб мыслення.

Або, напрыклад, з Агнэтэ – гэта было вельмі крутое партнёрства! У першы тыдзень ці месяц знаёмства мы казалі: “Божа, як мы падобныя! Мы два Авена!” – і так далей (смяецца). А калі мы ўжо сапраўды пачалі працаваць, зразумелі, што мы абсалютна розныя артысты. У нас абсалютна розныя хуткасці. Яна суперхуткая, а я наадварот: “Не, трэба яшчэ падумаць, давай з гэтай думкай пераспім”. Такая розніца таксама вельмі развівае.

Як пачынаецца новы сезон для цябе?

4 верасня на адкрыцці шоўкейса варшаўскіх калектываў і артыстаў Generation After у Новым тэатры я прэзентаваў свой перфоманс Will You Marry Me? У лістападзе мінулага года я ўжо зрабіў яго як work in progress, атрымаўшы грант для квір-артыстаў у выгнанні ад Quarteera (арганізацыі, якая ў Германіі займаецца падтрымкай рускамоўных LGBTQ+ супольнасцяў).

Я вырашыў вярнуцца да гэтага праекту, і выдатна, што Nowy Teatr прапанаваў мне паказаць яго на шоўкейсе. Шоўкейс – гэта і крутая магчымасць, але, вядома, і пэўны стрэс, хваляванні – усё ж вялікая адказнасць. Таму што на яго звычайна запрашаецца міжнародная аўдыторыя: куратары, дырэктары фестываляў, інстытуцый, якія могуць набыць мой праект. У гэтым маім work in progress асноўная ідэя – тое, што я шукаю сабе мужа для легалізацыі. А ў рэальнасці я шукаў капрадзюсараў – то бок я прадаваў сябе проста па поўнай (смяецца). Пакуль капрадзюсара (як і мужа) няма, але ёсць зацікаўленасць ад двух людзей, якія могуць дапоўніць каманду: драматуржка і ментар як “знешняе вока”.